Trong suốt thời kỳ sơ sinh, bé đã nắm bắt được những điều xảy ra trên thế giới này đều là những chuỗi sự kiện hay còn gọi là một trình tự nhất định. Bạn còn nhớ trình tự ăn, trình tự ngủ hay nếp sinh hoạt cho bé sơ sinh chứ?

Trong bài viết này chúng mình sẽ cùng tìm hiểu về các dạng trình tự thường gặp dưới góc nhìn của bé, tại sao trình tự lại quan trọng thế và làm sao để có thể giải thích cho bé hiểu cũng như nuôi dưỡng tư duy về trình tự cho bé trong chính cuộc sống thường nhật.

Trình tự là gì?

Trình tự là kết quả của quá trình mà chúng ta sắp xếp các sự kiện theo thứ tự xảy ra theo thời gian. Mình còn có thể gọi là xâu chuỗi vấn đề dể tạo thành các chuỗi sự kiện.

Đôi khi các sự việc cần xảy ra theo một thứ tự nhất định, chẳng hạn như khi mặc quần áo, chúng ta sẽ mặc đồ lót trước, rồi mới đến quần áo mặc ngoài và cuối cùng là đi giày, đội mũ.

Mọi thứ có thể thay đổi về hình thức, chẳng hạn như khi mưa bay hơi, tạo thành mây và sau đó tiếp tục như thế để tạo thành một chu kỳ.

Các sự vật xung quanh cũng có thể thay đổi về kích thước theo thời gian, chẳng hạn như một cây lớn lên hay vòng đời của một chú gà con.

Đó chỉ là một trong những ví dụ về trình tự trong tự nhiên và trong đời sống hàng ngày. Đối với một em bé đang học hỏi những điều đơn giản nhất về thế giới này, bạn có thể chỉ cho bé những chuỗi như thế này:

• Chuỗi kỹ năng: là những chuỗi liên quan đến kỹ năng thực hành cuộc sống chẳng hạn như rửa tay, đánh rang, mặc quần áo, chuỗi hoạt động chuẩn bị đi ngủ vào buổi tối…
• Chuỗi sự vật: là những câu chuyện chuỗi để con thấy được sự vật biến đổi tuần tự như thế nào. Ví dụ đơn giản như ban đầu là quả chuối còn nguyên vỏ vàng óng, sau đó quả chuối được bóc vỏ ra để ăn và chỉ còn vỏ chuối.
• Chuỗi sự việc: là những sự kiện được xâu chuỗi để con thấy được một sự việc xảy ra lần lượt qua những bước nào, chẳng hạn khi trời sắp mưa thì có những biểu hiện gì nối tiếp nhau.

Tại sao việc sắp xếp theo trình tự lại quan trọng đối với bé?

Học cách xâu chuỗi là một phần quan trọng trong quá trình phát triển nhận thức của bé. Trong khi xâu chuỗi các sự vật. sự việc lại với nhau, bé học được các khái niệm cơ bản như kết hợp, sắp xếp, ghép nối cũng như mối quan hệ nguyên nhân và kết quả.

Ban đầu, khi mới sinh ra đời, bé đã bắt đầu nắm bắt những trình tự đầu tiên như chu kỳ sáng và tối, nhịp sinh học thức và ngủ…

Trong quá trình lớn lên, việc hiểu về những trình tự theo cách mở rộng ra, phực tạp dần lên, đó chính là cách bé nhận biết về thế giới này. Nhờ những nhận thức tổng thể đó, bé dần phát triển khả năng dự đoán về cách mọi thứ sẽ xảy ra. Một khi đã chủ động nhận biết, long tự tin và tính độc lập được nuối dưỡng một cách tự nhiên.

Một ví dụ đơn giản về nếp sinh hoạt: Nếp sinh hoạt hàng ngày cũng là một trình tự những sự việc diễn ra mỗi ngày. Nhờ nếp sinh hoạt ổn định, nhất quán với những hoạt động cụ thể, rõ ràng, bé luôn cảm thấy an tâm và đoán biết được việc gì sẽ xảy ra với mình. Khi còn nhỏ, bé ít quấy khóc vì lo lắng bấất an. Khi lớn hơn, con luôn ở trạng thái tự tin sẵn sàng đón nhận, bạn không cần phải thúc giục quá nhiều. Và em bé trở nên độc lập từ lúc nào mẹ cũng không hay biết!

Theo góc nhìn phát triển ngôn ngữ, bạn có thể thấy cần có một trình tự sắp xếp các âm thanh nhất định để tạo thành một từ, trình tự các từ tạo thành một câu. Ngay cả việc có thể sắp xếp các mục và hình ảnh từ trái sang phải cũng giúp con nắm bắt được cách đọc từ trái sang phải.

Làm thế nào để giải thích cho bé hiểu về trình tự?

Với một em bé đang phát triển nhận thức và vốn từ vựng còn rất đơn giản thì bạn vẫn có cách để giải thích cho con nắm bắt về các trình tự một cách tự nhiên.

Giải thích cho con hiểu về trình tự theo cách “không lời”

Ở trên bạn đã thấy nếp sinh hoạt có ý nghĩa không chỉ trong sự phát triển thế chất mà còn trong sức khỏe tinh thần và nhận thức của trẻ.

Từ sơ sinh, bạn đã có thể xây dựng những nếp sinh hoạt đơn giản như trình tự ăn, trình tự ngủ, trình tự đi tắm… Bạn có thể tham khảo cách nuôi con theo EASY, trình tự ngủ 4S, 5S. Đây cũng là một cách vận dụng hiệu quả cho bé.

Khi bé lớn hơn, bạn có thể làm một bảng hoạt động trong ngày với những hình ảnh bắt mắt thú vị cho bé. Những hoạt động này có thể dưới dạng danh sách các việc cần làm, mỗi khi làm xong con có thể đánh dấu đã hoàn thành để tăng thêm sự hứng thú.

Điều bạn cần phân biệt là nếp sinh hoạt phù hợp chứ không phải là một cái lịch sinh hoạt cố định cứng ngắc được treo ngay ngắn đẹp đẽ trên tường và bạn yêu cầu con phải tuân thủ mỗi ngày.

Dù ở lứa tuổi nào, con trẻ cũng cần một nếp sinh hoạt ổn định với những hoạt động và khung thời gian phù hợp với độ tuổi và đặc điểm riêng của mỗi bé. Đây chính là cách giải thích “không lời” mà bé nhất định sẽ hiểu!

Giải thích cho con hiểu về trình tự thông qua cách nói chuyện hàng ngày như thế nào?

Có những cách nói đơn giản để giúp con nhận biết về trình tự một cách tự nhiên. Vấn đề chỉ là bạn có dùng cách nói dễ hiểu này đủ thường xuyên để bé năm bắt được hay không mà thôi!

Sau đây là 3 công thức để bạn lần lượt áp dụng với con khi diễn tả cho con nghe về một trình tự nhé. Đây cũng là các cấp độ nâng dần cho con để phù hợp với độ tuổi.

• “ĐẦU TIÊN là…” – “CUỐI CÙNG là…”
• “ĐẦU TIÊN là…” – “TIẾP THEO là…” – “CUỐI CÙNG là…”
• “ĐẦU TIÊN là…” – “TIẾP THEO là…” –  “SAU ĐÓ là…” – “CUỐI CÙNG là…”

Sau đó thì nói tiếp bằng công thức gì? Lúc này, bạn không cần miêu tả theo những từ khóa kia nữa bởi tới bước này rồi, bé đã hình thành được tư duy logic nhất định rồi. Bạn chỉ quan tâm tới các chi tiết trong các bức hình hoặc câu chuyện vừa kể. Cứ kiên trì cùng con như thế, chẳng mấy chốc, bạn sẽ thấy ngạc nhiên khi con có thể kể được cả một câu chuyện dài.

Bạn có thể nói chuyện với con theo cách này ngay từ khi mới là một em bé sơ sinh nhé! Đơn giản như việc thay bỉm, bạn cứ miệng nói tay làm một cách tự nhiên thôi mà!

Khi con đã lớn hơn một chút và bắt đầu thích chơi hỏi đáp cùng mẹ, bạn khuyến khích con tư duy về câu chuyện có tính nối tiếp bằng câu hỏi cơ bản “Tiếp theo đó là gì?”. Câu hỏi đơn giản này sẽ gợi cho bé suy nghĩ về bước hợp lý tiếp theo.

Do đó, trước khi giải thích cho con về một vấn đề nào đó, hãy sử dụng những câu mang tính chất gợi mở như thế này:

• Tiếp theo điều gì sẽ xảy ra con nhỉ?
• Việc đầu tiên con sẽ làm khi thức dậy là gì?
• Sau đó, con sẽ làm gì?
• Chuyện gì sẽ xảy ra nếu chúng ta quên trộn các nguyên liệu trước?
• Bước cuối cùng là gì con nhỉ?

Bạn chú ý là việc đặt câu hỏi quá nhiều đôi khi cũng phản tác dụng. Vì thế trước khi đặt câu hỏi, bạn hãy quan sát bé để cảm nhận được con có hứng thú với việc trả lời hay không đã nhé!

Khi con lớn hơn, bạn có thể tương tác với con một cách đa dạng và hứng thú hơn bằng cách cùng nhau chơi những trò chơi thú vị mang tính trình tự.

Thẻ câu chuyện theo trình tự